اصول اولیه علم حسابداری چیست؟
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با فراهم کردن اطلاعات لازم کمک می‌کند تا سرمایه گذارها، اعتبار دهندگان، مدیران و دولت نسبت به مسائل اقتصادی بهتر بتوانند تصمیم بگیرند. برای مثال اگر شخصی بخواهد در شرکتی سرمایه گذاری کند، تمایل دارد که وضعیت مالی آن شرکت و یا نتایج عملیات آن شرکت را در طی سالهای قبل بداند. موضوعاتی که بصورت گزارش‌های مالی توسط حسابداران تهیه می‌شود. حسابداری به منظور جوابگویی به نیازهای انسان بوجود آمده است به همین دلیل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیت‌های اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن، هدف‌ها و روش‌های حسابداری برای جوابگویی به نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است چرا که اشخاص، شرکت‌ها و دولت برای تصمیم گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا دارند که این اطلاعات را به یاری حسابداری می‌توان بدست آورد. از سوی دیگر انجام سرمایه گذاری یکی از مواد ضروری و اساسی در فرایند رشد و توسعه اقتصادی کشور است و سرمایه گذاران نیز از بعد عرضه سرمایه، تا حد امکان سعی دارند منابع مالی خود را به سوئی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد. یعنی بدنبال برآورد ریسک سرمایه گذاری خواهند بود. این در حالی است که یکی از مبانی اساسی برای محاسبه ریسک بازار شرکت‌ها، استفاده از اطلاعات تولید شده توسط سیستم حسابداری است.
حسابداری چیست؟
به بیانی ساده حسابداری یک زبان است. زبانی که راجع به موقعیت مالی یک سازمان اطلاعاتی را فراهم می‌کند. اگر یادگیری حسابداری را آغاز کنید در اصل شروع به آموختن این زبان تخصصی کرده‌اید. با یادگیری زبان حسابداری می‌توانید عملیات مالی هر نوع سازمانی را بفهمید و با آن ارتباط برقرار کنید؛ زیرا اطلاعات مورد نیاز اغلب سازمان‌ها بسیار شبیه به هم هستند و می‌توان آنها را در سه دسته‌ی اصلی طبقه‌بندی کرد: اطلاعات عملیاتی، اطلاعات حسابداری مالی و اطلاعات حسابداری مدیریتی.
اطلاعات حسابداری
اطلاعات عملیاتی
این دسته شامل اطلاعاتی است که به صورت روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد تا یک سازمان بتواند کسب‌وکار خود را هدایت کند. برای نمونه حقوق کارمندان باید پرداخت شود. فروش‌ها باید ثبت شوند. مبالغ بدهی به سازمان‌ها و اشخاص دیگر باید نگهداری شوند. پول‌های سازمان باید تحت کنترل باشند. بدهی‌های مشتریان به سازمان باید بررسی شود و صورت دارایی‌ها باید شرح داده شوند. فهرست این نوع از فعالیت‌ها طولانی است. اطلاعات عملیاتی بیشترین حجم اطلاعات حسابداری را به خود اختصاص می‌دهند و مبنای دو دسته‌ی دیگر اطلاعات حسابداری را فراهم می‌کند.
اطلاعات حسابداری مالی
این اطلاعات را مدیران، سهامداران سازمان، بانک‌ها، بستانکاران، دولت، عموم مردم و… استفاده می‌کنند تا درباره‌ی سازمان و عملکرد آن تصمیم بگیرند. سهامداران می‌خواهند ارزش سرمایه‌گذاری خود را بدانند تا برای خرید یا فروش سهم‌شان تصمیم بگیرند. بانک‌ها و بستانکاران مایل‌اند بدانند آیا سازمان توانایی بازپرداخت بدهی‌هایش را دارد؟ مدیران می‌خواهند بدانند سازمان آنها در مقایسه با سایر شرکت‌ها چطور عمل کرده است؟ اگر هر سازمان برای ثبت موقعیت مالی سیستم خاص خود را به کار می‌گرفت استخراج این نوع اطلاعات کار بسیار دشواری می‌شد. اطلاعات حسابداری مالی در مورد قوانین پایه‌ای مربوط به نحوه‌ی گزارش‌دهی است و هدف یکپارچگی گزارش‌های مالی را دنبال می‌کند.
اطلاعات حسابداری مدیریتی
مدیران برای اتخاذ بهترین تصمیم برای سازمان نیاز به اطلاعات خاصی دارند. آنها از این اطلاعات برای سه عملکرد اصلی مدیریتی شامل برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل بهره می‌برند. اطلاعات مالی برای تعیین بودجه، تحلیل گزینه‌های مختلف بر مبنای هزینه، تعدیل برنامه‌ها به موازات نیازهای تازه و کنترل و نظارت بر کارهای در حال اجرا به کار می‌رود.
چنان که می‌بینید حسابداری سیستمی چندجانبه است که افراد متفاوتی با نیازهای گوناگون در آن دخیل هستند. با در نظر داشتن کاربردها و استفاده‌های متنوعی که اطلاعات حسابداری دارد، پاسخ انجمن حسابداری آمریکا به این سؤال که حسابداری چیست؟ از این قرار است: «فرایند شناسایی، اندازه‌گیری و انتقال اطلاعات اقتصادی به منظور فراهم کردن امکان قضاوت و تصمیم‌گیریِ مبتنی بر اطلاعات برای افرادی که از این اطلاعات استفاده می‌کنند.»
برای اینکه استفاده از اطلاعات مالی آسان باشد، حسابداری باید بر مبنای قوانین و قواعد خاصی که به آنها «اصول» می‌گوییم انجام شود. اصول حسابداری قوانین یا قواعدی را فراهم می‌کند که فعالیت‌های حسابداری را هدایت می‌کنند. این قوانین اصول حسابداری پذیرفته‌شده‌ی همگانی (Generally Accepted Accounting Principles) یا به اختصار (GAAP) نامیده می‌شوند. این اصول توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی تعیین شده که یک کارگزار غیردولتی متشکل از حسابداران و مشارکت‌کنندگانی از صنایع و سازمان‌هاست. دلایل قانع‌کننده‌ای برای سازمان‌ها، از ممیزی گرفته تا گزارش درآمدها برای درخواست وام از بانک، وجود دارد که به یک استاندار توافق‌شده‌ی کلی پای‌بند باشند.
قوانین حسابداری
قوانین حسابداری که باید در آماده سازی همه حساب ها و صورت های مالی صورت گیرد. چهار اصل اساسی این است:
- مفهوم تاخیر: درآمد و هزینه ثبت می‌شوند، زمانی که آنها رخ می‌دهد و نه زمانی که پول نقد دریافت می‌شود و یا پرداخت می‌شود؛
- مفهوم سازگاری: هنگامی که یک روش حسابداری انتخاب شده است، این روش باید مورد استفاده قرار گیرد مگر اینکه دلیل صحیحی برای انجام آن وجود داشته باشد؛
- نگرانی: نهادهای تجاری که برای تهیه حساب‌ها در حال آماده سازی هستند، در وضعیت خوبی قرار دارد و در آینده قابل پیش بینی است.
- احتیاط (محافظه کاری): درآمد و سود تنها زمانی تحقق می‌یابد که وجود داشته باشد البته در صورت اطمینان و معقول بودن سود و درآمد، یعنی نباید از روش‌هایی استفاده کنند که در آمد و سود را از میزان واقعی آنها کمتر و یا بیشتر نشان دهد.
مفاهیم دیگر شامل
- معادله حسابداری: دارایی‌های کل مساوی کل بدهی به همراه صاحبان سهام؛
- دوره حسابداری: سوابق مالی مربوط به تنها یک دوره خاص در تهیه گزارش برای آن دوره در نظر گرفته می‌شود؛
- مبنای هزینه: ارزش دارایی ثبت شده در حساب‌های حسابداری باید هزینه واقعی پرداخت شود و نه ارزش فعلی بازار دارایی؛
- نهاد: سوابق حسابداری منعکس کننده فعالیت‌های مالی یک کسب و کار خاص یا سازمان است، نه از صاحبان آن یا کارمندان؛
- افشای کامل: صورت‌های مالی و یادداشت‌های آنها باید حاوی تمام اطلاعات مربوطه باشد؛
- کاهش هزینه یا ارزش بازار: موجودی به قیمت یا ارزش بازار (که هر کدام پایین است) ارزشمند است.
- نگهداری سرمایه: سود را می‌توان تنها پس از سرمایه گذاری شرکت به سطح اصلی خود بازگرداند، یا در سطح پیش تعیین شده نگهداری می‌شود؛
- تطابق: معاملاتي كه بر درآمد و هزينه هر دو تأثير می‌گذارد، بايد در همان دوره حسابرسي به رسميت شناخته شود؛
- اهمیت: حوادث جزئی ممکن است نادیده گرفته شود، اما مهم‌ترین آنها باید کاملا افشا شود؛
- اندازه گیری پول: فرایند حسابداری تنها فعالیت‌هایی را که می‌توانند با نظر پولی (با برخی موارد استثنایی) بیان شوند، ثبت می‌کنند.
- واقع گرایانه: اظهارات مالی باید تنها بر اساس شواهد قابل تایید، شامل یک پیگیری حسابرسی باشد؛
- تحقق: هر گونه تغییر در ارزش بازار یک دارایی یا بدهی به عنوان سود یا زیان شناخته نمی‌شود تا زمانی که دارایی فروخته شود یا بدهی پرداخت شود؛
- واحد اندازه گیری: داده‌های مالی باید با یک واحد واحد اندازه گیری ثبت شود.
